Istorijski pregled

Po obrazloženom zahtevu prof. Milana Nedeljkovića, Ministar prosvete i crkvenih dela Dr Vladan Đorđević je o Krstovdanu ( 27 septembra po novom kalendaru) 1888.godine doneo Uredbu o osnivanju jedinstvene mreže meteoroloških stanica u Kraljevini Srbiji. Tada je i osnivana državna meteorološka služba u Srbiji.

Redovna meteorološka merenja započeta su znatno ranije. Profesor Liceja G. Vladimir Jakšić je 1 januara 1848 godine u Beogradu na svom imanju na Senjaku počeo redovna merenja temperature, vlažnosti, padavina, vetra i vazdušnog pritiska.

Godine 1856 u 20 gradova tadašnje Srbije počela je sa radom dobro organizovana mreža meteoroloških stanica, a 1857. bilo ih je 27, što je u to doba predstavljalo najgušću mrežu u tadašnjoj Evropi. Iz tog vremena prof. Jakšić je ostavio dragocene podatke o kolebanju vodostaja na Savi.

Opservatorija u Beogradu, osnovana je 26 marta 1887 godine, i pod rukovodstvom prof. M.Nedeljkovića postaje centralna ustanova za prikupljanje podataka iz cele Srbije.

U avgustu 1902 godine počela je međunarodna razmena šifrovanih podataka i izrada prve prognoze vremena. Izveštaji o vremenu i vremenske prognoze su se već od 1912 godine objavljivale u listu Politika.

Značajan razvoj meteorologije u Srbiji nastao je dolaskom akademika Pavla Vujevića za upravnika Beogradske opservatorije početkom dvadesetog veka. U isto vreme počinje sa radom u oblasti klimatologije i akademik Milutin Milanković, jedan od najpriznatijih naučnika u svetu 20 veka. Svojm radovima iz solarne klime definiše teoriju ledenih doba.

Za vreme Prvog svetskog rata, od 1916 do 1918 godine, Beogradska opservatorija, pa i čitava meteorološka Služba Kraljevine Srbije, je pod nemačkom okupacionom komandom. Opservatorijom je rukovodio poznati profesor meteorologije iz Beča V. Konrad. Zahvaljujući njemu služba je bila očuvana.

U priodu od 1918 do 1941 godine, meteorološka služba Srbije, kao deo meteorološke službe Kraljevine Jugoslavije, bila je zadužena za rad i mreže meteoroloških stanica u Makedoniji, Crnoj Gori i delu Dalmacije. U to vreme su formirane i meteorološke stanice na oslobođenom Kosovu i Metohiji. Meteorološka Opservatorija u Beogradu postaje sabirni centar za celu Kraljevinu Jugoslaviju

Meteorološka služba Kraljevine Jugoslavije postaje član Međunarodne meteorološke organizacije - IMO,(osnovane, Brisel 1853 i Beč 1873.godine), kao preteče sadašnje Svetske metorološke organizacije, WMO. Naš dugogodišnji predstavnik je bio akademik Milutin Milanković.

Osnivanjem Hidrografskog odseka, pri Generalnoj direkciji voda 1922 godine, objedinjuje se hidrološka služba Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, i ovo se smatra početkom organizovane hidrološke službe. Prve vodomerne stanice su postavljene na Savi kod Beograda 1920, i Dunavu kod Smedereva. Prva hidrometrijska merenja na vodotocima u Srbiji su počela da se rade 1923 godine. Odmah počinje da funkcioniše i služba izveštavanja o vodostanju na rekama u cilju prognoziranja mogućih poplava. Na zahtev Međunarodne Dunavske Komisije, 1922 godine, počinje izveštavanje za reku Dunav.

U toku Drugog svetskog rata mnoge meteorološke i hidrološke stanice su prestale sa radom, sem Meteorološke Opservatorije Beograd.

Sedmog januara 1947 godine Uredbom Vlade FNRJ osnovan je Savezni hidrometeorološki zavod,(SHMZ) čime je objedinjena hidrometeorološku službu na teritoriji cele zemlje.Na poziv organizatora, predstavnici SHMZ-a su 22 septembra 1947 godine u Vašingtonu potpisali Konvenciju o osnivanju Svetske meteorološke organizacije (WMO). Konvencija je stupila na snagu 23. marta 1950 godine. Naša meteorološka služba bila jedna od 45 svetskih meteoroloških službi, koje su osnivači WMO-a. Tako je nastavljen kontinuitet pripadnosti službe matici svetskih službi, preko Međunarodne meteorološke organizacije IMO, (pa do WMO-a.

Novonastale države iz prethodne Jugoslavije, otcepljenjem ( od 1991.god.) i sticanjem nezavisnosti, postale su nove članice WMO-a. Meteorološka služba SRJ-a, Državne zajednice Srbije i Crne Gore, a sada Republike Srbije je naslednik osnivačkih prava WMO-a. Nikada našoj službi nisu uvođene sankcije, niti isključenja iz rada pojedinih tela od strane WMO, i pored toga što je bilo ekonomskih sankcija SRJ od strane UN.

Za vreme NATO agresije, 1999.god., u bombardovanju su oštećeni ili potpuno uništeni instrumenti i pojedini objekti naše službe. WMO je u februaru 2000.godine zatražio od svojih članica da se pomogne našoj službi, iz razloga šteta nastalih ratnim dejstvima. Pomoć je, nakon izveštaja eksperata WMO-a, uspostavljena, preko VCP programa. Do sada je dostavljena pomoć meteorološke službe Kine i Japana.

Za vreme dolaska međunarodnih snaga na Kosovo potpuno su uništene sve meteorološke i hidrološke stanice. Prostor Kosova i Metohije već pet godina predstavlja ''crnu rupu'' na meteorološkoj karti Evrope.

Nakon prestanka sa radom SHMZ-a, aprila 2003.god.Republički hidrometeorološki zavod Srbije, kao pravni naslednik, preuzeo je sve njegove obaveze, naročito u pogledu međunarodne saradnje.